ESİRGEYEN, KORUYAN TANRININ ADIYLA

Şimdi, bundan sonra Muhammed oğlu Hüseyn, Hüseyn oğlu Mahmud der ki: "Tanrının devlet güneşini Türk burçlarında doğdurmuş olduğunu ve onların ülkeleri üzerinde göklerin bütün dairelerini döndürmüş bulunduğunu gördüm. Tanrı onlara Türk adını verdi ve onları yeryüzüne yönetici yaptı. Zamanımızın hakanlarını onlardan çıkardı; dünya milletlerinin idaresini onların ellerine verdi; onları herkese üstün eyledi; kendilerini hak üzere kuvvetlendirdi. Onlarla birlikte çalışanı, onlardan yana olanı aziz kıldı ve Türkler yüzünden onları her dileklerine eriştirdi; bu kimseleri kötülerin -ayak takımının- şerrinden korudu. Onların oklarından korunabilmek için, aklı olana düşen şey, bu adamların tuttuğu yolu tutmak oldu. Derdini dinletebilmek ve Türklerin gönlünü almak için onların dilleriyle konuşmaktan başka yol yoktur. Bir kimse kendi takımından ayrılıp da onlara sığınacak olursa o takımın korkuşundun kurtulur; bu adamla birlikte başkaları da sığınabilir.

Ben onların en uz dillisi, en açık anlatanı, akılca en incesi, soyca en köklüsü, en iyi silah kullananı olduğum halde onların şehirlerini, çöllerini baştan başa dolaştım. Türk, Türkmen, Oğuz, Çiğil, Yağma, Kırgız boylarının dillerini, kafiyelerini belleyerek faydalandım; öyle ki, bende onlardan her boyun dili, en iyi yolda yerleşmiştir. Ben onları en iyi surette sıralamış, en iyi bir düzenle düzenlemişimdir.

Eserdeki sözcüklerin açıklanmasıyla ilgili örnekler:

• Uruşdı: "Anınğ birle uruşdı. = Onunla vuruştu." Beyler ve beylerden başkası vuruştuğu zaman da böyle denir: uruşur-uruşmak.
  

Şu atasözünde de geçmiştir: "Alplar birle uruşma, begler birle turuşma. = Yiğitlerle vuruşma, beylerle duruşma."

• Akışdı: "Suwlar akışdı. = Sular akıştı."
  

Kar buz kamuğ erüşdi

Taglar suıvı akışdı

Kökşin bulıt örüşdi

Kayguk bolup egrişür

(Kar, buz eridi; dağların suyu aktı; göğümsü bulut belirdi, kayık gibi dolanır)

• Tüşdi: "Er attın tüşdi. = Adam attan indi."; "Er tamdın tüşdi. = Adam damdan düştü." Attan düşmek de böyledir. Yerinden düşen herhangi bir şey için de böyle denir. Şu parçada da geçmektedir:
  

Tegre alıp egrelim

Attın tüşüp yügrelim

Arslanlayu kökrelim

Küçi anın kevvilsün

(Düşmanı çevirelim, kuşatalım; attan inerek gayretle saldıralım; arslan kükreyişiyle kükreyelim; ta ki, bundan düşman zayıflasın.)

• Üleşdi: Olar ikki tawarın üleşdi. = Onlar ikisi mallarını üleştiler.", (üleşür-üleşmek).
  
• Ulaşdı: "Bir nenğ birge ulaşdı. = Bir nesne bir nesneye ulaştı.", (ulaşur-ulaşmak).
  
• Ölişdi: "Ölişdi nenğ. = Nesne nemlendi, nem o şeyin bütün parçalarına işledi."
  

Divanü Lügati't-Türk Besim ATALAY

Yorumlar (0)

Bu yorumun beslemesine abone olun

İsim

Yorum

daha küçük | daha büyük

E-posta ile takip (sadece kayıtlı kullanıcılar)

Yorum Ekle